به گزارش پایگاه خبری همدلی و همت به نقل از ایسنا و به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، بیش از ۶۰ عنوان سفرنامه سیاحان و جهانگردان مربوط به دوران قاجار مشخصا درباره تهران صحبت و از این شهر به عنوان پایتخت یاد می‌کنند و آن را از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار می‌دهند. به گفته رییس گروه ایرانشناسی و اسلام‌شناسی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، نام تهران برای نخستین‌بار در سفرنامه گونسالس کلاویخو جهانگرد اسپانیایی که پیش از صفویه و در عهد تیموریان به ایران سفر کرده بود مطرح شد و در آثار سفرنامه‌نویسان عهد صفوی چون شاردن و پیترو دلاواله هم تهران ذکر شده است.

ایرج عنایتی‌زاده در توضیح این مطلب گفت: «آن‌چه از تهران قدیم در سفرنامه‌ها بیان می‌شود اغلب درباره شهر ری است اما کلاویخو در سفرنامه خود مشخصا از تهران نام می‌برد. اوژن فلاندن در سفرنامه خود درخت‌های جاده قدیم شمیران را ترسیم کرده است و در سفرنامه کلنل استوارت از درختان فرح‌بخش در دو سوی خیابان‌های تهران یاد شده است. در سفرنامه‌های موجود در تالار ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی کتابخانه ملی ایران ‌درباره تهران به مسائلی چون باغ‌های تهران، شرایط آب و هوایی آن، وضعیت آب آشامیدنی، بازار و ابنیه‌ پرداخته شده است و سرجان ملکم که در اوایل دوره قاجاریه به ایران آمده بود در سفرنامه خود جمعیت تهران را حدود ۸۰هزارنفر تخمین زده است».

او ادامه داد: «در سفرنامه جیمز موریه به محله‌های قدیمی تهران از جمله محله‌های ارگ، سنگلج، چاله میدان، دروازه شمیران و دروازه دولاب اشاره شده است. در منابع مربوط به ایران‌شناسی این‌گونه آمده که تهرانی‌ها بیشتر در بازار فعال بودند و مشاغل آنان شامل طباخی، سلمانی، دلاکی، بارفروش و غیره بوده است.»

عنایتی‌زاده همچنین بیان کرد: «در منابع تاریخی مربوط به تزیین بناهای تهران به گنبد مسجد شاه در عهد فتحعلی شاه اشاره شده است و به اعتقاد من برای دستیابی به پیشینه تاریخی و اجتماعی درباره ایران و به خصوص تهران مطالعه سفرنامه جهانگردان و سیاحان اروپایی و شرق‌شناسان، بهترین منابع این حوزه هستند».