خواب دیدن یکی از پیچیده ترین و پر رمز و راز ترین جنبه های خواب به حساب می آید. اگرچه ممکن است خواب، فرد را با جهانی سرشار از زیبایی و فرح بخشی آشنا سازد، اما گاهی عکس آن نیز اتفاق می افتد. به زمانی که فرد با حالت پریشانی از خواب بیدار می شود، کابوس می گویند؛ البته دیدن خوابهای بد یا کابوس به صورت چند وقت یکبار یک فرآیتد طبیعی محسوب میشود، اما برخی از افراد به صورت مداوم با این پدیده درگیر بوده که باعث بروز اختلال و تاثیرات منفی بر چرخه خواب و فعالیت های روزانه شان میشود.

نخستین گام در جهت پی بردن به علت بروز این مشکل و شروع یک دوره درمانی و همچنین داشتن خوابی بهتر، دانستن تفاوت میان خواب بد، کابوس و اختلال در خواب آشفته است. در ادامه با پایگاه خبری همدلی و همت همراه باشید.

کابوس چیست؟

 در روانشناسی خواب، تعریف جامع و کاملی از آن ارائه شده که به فرد کمک میکند تا تفاوت میان خواب بد و کابوس را تشخیص دهد. دیدن کابوس باعث میشود که فرد ناگهان از خواب بپرد. به علاوه، دیدن کابوس و خواب بد، هر دو با اختلال در خواب همراه میباشند.

کابوس رویاهای شفافی هستند که ممکن است ترسناک، عذاب آور، عجیب یا حتی نگران کننده باشند که اغلب در زمان حرکت سریع چشم ( REM)، که فرد بیشتر در این مرحله خواب می بیند، اتفاق می افتد. خواب آشفته ( کابوس) غالباً درنیمه اول خواب شبانه که زمان زیادی از مرحله REM سپری شده است، رخ می دهد.

زمانیکه از خواب می پرید، تمام اتفاقات آن خواب ترسناک را به خاطر می آورید که این یک رویداد طبیعی محسوب میگردد. در این مواقع، بسیاری از مردم با حالت نگرانی و اضطراب از خواب بیدار میشوند. به علاوه، نشانه هایی همچون تعریق و تغییر در ضربان قلب در این حالت نیز گزارش شده است.

اختلال کابوس شبانه چیست؟

اختلال کابوس شبانه زمانی اتفاق می افتد که فرد به طور مداوم کابوس می بیند که علاوه بر آنکه مخل خواب فرد میشود، بلکه بر فعالیتهای روزانه و عملکرد ذهنی او نیز تاثیر میگذارد. این نوع اختلال به « نابهنجاری خواب» شناخته شده که در آن فرد از خود، رفتارهای غیرمتعارفی را بروز میدهد.

افرادی که گاهاٌ کابوس می بینند، دچار این اختلال نیستند؛ بلکه میتوان گفت اختلال کابوس شبانه شامل خواب های آشفته مداومی است که نگرانی های قابل ملاحطه ایی را در زندگی روزانه به دنبال دارد.

آیا کابوس برای همه اتفاق می افتد؟

کودکان و بزرگسالان  به ندرت خواب های بد و کابوس می بینند و این کاملاٌ طبیعی میباشد. یک مطالعه نشان میدهد که بالغ بر نیمی از دانشجویان طی دو هفته اخیر، دست کم یک مرتبه، خواب آشفته دیده اند. با این حال، این نوع اختلال در میان افراد، زیاد شایع نمی باشد. در یک تحقیق آمده است که ۲ الی ۸ درصد از بزرگسالان از این اختلال رنج میبرند. گفتنی است که کابوسهای مکرر در کودکان نسبت به بزرگسالان بیشتر است. کودکان بین سنین ۳ الی ۶ سال، بیشتر با آن درگیر بوده و به طبع، این کابوس ها با بزرگ تر شدن سن آنها، کاهش میابد. هرچند، گاهی نیز فرد تا زمان جوانی و بزرگسالی با این معضل درگیر خواهد بود. دیدن کابوس به یک میزان درمیان زنان و مردان شایع میباشد، ولی به طور میانگین، زنان به ویژه در سنین میانسالی، بیشتر تمایل به بازگو کردن کابوس خود دارند.

چرا خواب آشفته می بینیم؟

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که خواب دیدن بخشی از فرآیند طبیعی مغز در جهت پردازش احساسات و تثبیت حافظه است. خواب های بد ممکن است پاسخ های احساسی برای ترس و تروما باشند. بدون شک، باید پژوهش های بیشتری برای پاسخ به این پرسش صورت پذیرد.

چرا کابوس با هراس شبانه تفاوت دارد؟

گونه دیگری از نابهنجاری خواب، هراس شبانه نامیده میشود که در آن، به فرد درهنگام خواب حالت اضطراب و نگرانی دست میدهد. کابوس و هراس شبانه هر کدام مشخصات جداگانه ایی نسبت به یکدیگر دارند:

کابوس در مرحله REM  اتفاق می افتد؛ در صورتیکه هراس شبانه در مرحله حرکت غیر سریع چشم بروز میابد.

هراس شبانه با بیداری کامل همراه نیست و فرد در وضعیت خواب باقی می ماند. در نتیجه، بیدار کردنش دشوار است؛ اگر هم بیدار شود، احتمالاً به طور کامل هشیار نیست. از طرفی، اگر فردی از یک خواب آشفته بپرد، میتواند آن خواب را بازگو کند؛ اما به ندرت پیش می آید که افرادی که دچار هراس شبانه میشوند، بتوانند این کار را انجام دهند.

از تفاوت دیگر این دو نوع خواب میتوان به این اشاره کرد که کابوس معمولاً در اواخر شب اتفاق می افتد، ولی هراس شبانه بیشتر در اوایل نیمه شب رخ میدهد.

چه عواملی سبب دیدن خواب آشفته می شود؟

استرس و نگرانی:

ممکن است شرایط، آزار دهنده، دلهره آور و تروما ( ضربه نظیر شوک) که سبب بروز استرس و نگرانی در فرد شده، به دیدن کابوس های شبانه منتهی گردد. همچنین، ممکن است میزان خواب های آشفته در افرادی که از نگرانی و اضطراب مزمن برخوردا هستند، بیشتر شود.

عدم سلامت روانی:

 بر اساس گزارش ها، افرادی که درگیر اختلالاتی در سلامت روان خود نظیر اختلال تنش زای پس از رویداد (PTSD)، افسردگی، اختلال اضطراب فراگیر، اختلال دو قطبی و اسکیزوفرنی هستند، بیشتر کابوس می بینند. این نوع بیماران اکثراً کابوس های مداوم و ترسناک زیادی را تجربه میکنند و با تروما همراه است که علائم این بیماری را حاد تر کرده و در گاهی موارد نیز، فرد دچار بیخوابی میشود.

مصرف برخی از داروها:

مصرف برخی از داروهای غیر قانونی و یا مصرف خودسرانه آنها بدون نظر پزشک که بر سیستم عصبی اثر گذاشته، با افزایش احتمال دیدن کابوس همراه است.

ترک مصرف برخی از داروها:

  برخی از داروها از خواب REM  جلوگیری میکنند؛ پس زمانیکه بیمار مصرف آنها را قطع می کند، این کار یک عوارض کوتاه مدت بر روی میزان خواب REM  گذاشته که منتهی به افزایش کابوس شبانه میگردد.

منبع: sleep foundation

مترجم و خبرنگار: محمد حسین اسدی