ایران و آمریکا؛ تبادل زندانیان به چه معناست؟

 روز شنبه، در اقدامی که احتمالا نشان دهنده اولین اقدام علمی در مسیر تنش‌زدایی میان ایران و آمریکا است، دو زندانی با وساطت سوئیس میان دو کشور مبادله شدند.

زندانیان دو طرف در شهر زوریخ سوئیس، با حضور دیپلمات‌های بلندپایه ایران و آمریکا مبادله شدند. وزارت امور خارجه ایران، در بیانیه‌ای اعلام کرد دکتر مسعود سلیمانی، استاد دانشگاه‌های ایران، که به مدت بیش از یک سال به اتهام دور زدن تحریم‌های آمریکا در این کشور زندانی بود، در یک فرآیند دیپلماتیک با همکاری دولت سوئیس آزاد شد. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، شخصا به سوئیس رفت و زندانی ایرانی را در زوریخ تحویل گرفت.

از سوی دیگر، کاخ سفید با صدور بیانیه‌ای از آزادی ژیو وانگ، زندانی آمریکایی در ایران، خبر داد و از دولت سوئیس به خاطر وساطت در این زمینه تشکر و قدر دانی کرد. وانگ و سلیمانی در شهر زوریخ مبادله شدند. از جانب آمریکا، برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، وانگ را تحویل گرفت.

ورای تبادل زندانیان
دولت‌های ایران و آمریکا در حالی اقدام به تبادل زندانیان کردند که در دو سال گذشته، روابط به شدت خصمانه‌ای داشته‌اند. کاخ سفید با خروج یکجانبه از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و اعمال دوباره «قوی‌ترین تحریم‌های تاریخ» علیه ایران، عملا رویکرد تعاملی دولت باراک اوباما در مقابل ایران را کاملا تغییر داد و موج تازه‌ای از فشار‌های سیاسی، اقتصادی و دیپلماتیک را علیه این کشور آغاز کرد که به «کارزار فشار حداکثری» معروف شد. در ادامه همین کارزار، آمریکا از ماه مه ۲۰۱۹، در اقدامی بی‌سابقه، تمام صادرات نفت ایران را تحریم کرد. از آن زمان تاکنون، تنش‌ها میان دو کشور به شکل تصاعدی در حال اوج‌گیری بود. کشور‌های زیادی میان تهران و واشنگتن میانجیگری کردند، ولی هیچکدام نتوانستند از شدت تنش‌ها میان دو طرف بکاهند.

جدای از این، در یک ماه گذشته، روابط ایران و اروپا هم تنش‌آلود شده است. اروپایی‌ها بدون اینکه کاری جدی برای جبران خسارت‌های اقتصادی ایران انجام دهند، از این کشور می‌خواهند به طور کامل به برجام پایبند باشد و تهدید می‌کنند که اگر ایران روند توقف اجرای تعهدات برجامی را ادامه دهد، تحریم‌های بین المللی سازمان ملل علیه آن بازخواهند گشت.

در چنین شرایطی ایران و آمریکا، در اقدامی که ممکن است اروپایی‌ها را غافلگیر کند، دو زندانی را مبادله کردند. پرسشی که هم اکنون مطرح شده این است که آیا تبادل زندانیان، مقدمه از سرگیری گفتگو‌ها درباره سایر موضوعات است یا نه. اهمیت این سوال در این است که در محافل رسانه‌ای و تحلیلی، معمولا تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا به عنوان مقدمه‌ای برای آغاز گفتگو‌های جدی میان تهران و واشنگتن ارزیابی می‌شود.

فعلا به این زودی نمی‌توان به این پرسش پاسخ قاطعی داد. اما تحرکات و اظهارات دو طرف منازعه (ایران و آمریکا) نشان می‌دهد که از سر گیری گفتگو یا حداقل تنش‌زدایی میان دو طرف بعید نیست.

از جانب آمریکا، ابتدا مایک پمپئو، وزیر خارجه این کشور، که طراح اصلی کارزار فشار حداکثری به شمار می‌رود، در اقدامی نادر از اقدام «سازنده» دولت ایران در موضوع تبادل زندانیان سخن گفت. رئیس پمپئو، دونالد ترامپ، پا را از این فراتر گذاشته و ضمن تشکر از ایران، امضای توافق با این کشور را هم امکان‌پذیر دانست. رئیس‌جمهور آمریکا در توئیتی با اشاره به بازگشت وانگ به آمریکا، نوشت: «از ایران به خاطر مذاکره بسیار منصفانه تشکر می‌کنم. می‌بینید، ما می‌توانیم با هم توافق امضا کنیم!»

منبع: فرارو